Historia 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK

30 Poleska DP AK jest kontynuatorką chlubnych tradycji polskich pułków syberyjskich, z lat 1917-1921 oraz 30 DP WP i Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie gen. Franciszka Kleeberga, walczących w Wojnie Obronnej 1939r. Po upadku kampanii wrześniowej, żołnierze, którzy przeżyli i nie zostali uwięzieni przez NKWD przeszli do konspiracji wznawiając działalność organizacji: Służba Zwycięstwu Polski (SZP), Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) i Armia Krajowa (AK)

Na terenie Polesia działał III odcinek Wachlarza, którego dowódcą był cichociemny kapitan „Wania”, dr Alfred Paczkowski, późniejszy dowódca oddziału partyzanckiego stanowiącego zalążek 84pp. odtwarzanej podczas akcji „Burza” 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK.

Przed odtworzeniem 30 DP AK, na Polesiu działało kilka akowskich oddziałów partyzanckich, czyniących znaczne szkody administracji okupanta
i angażujących jego siły zbrojne w walki na terenie Polesia.

W czasie odtwarzania i po odtworzeniu 30 DP AK poleskie oddziały AK stoczyły szereg walk i potyczek z nieprzyjacielem. Groby żołnierzy znajdują się m.in. w Żabince, w Wierzchowicach, a wiele jest rozproszonych po całym Polesiu.

Na terenie Szkoły Podstawowej w Grabanowie mieścił się sztab generalny 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK. Po koncentracji w Grabanowie, Julkowie i Wilczynie, 30 DP AK, dowodzona przez cichociemnego, podpułkownika „Trzaskę”, „Leśnego” – Henryka Krajewskiego, wykonując rozkaz generała Komorowskiego „Bora” – komendanta Głównego AK, rozpoczęła marsz na pomoc walczącej Warszawie. Celem zmylenia sowieckiej bariery, została podzielona na trzy zasadnicze grupy. Ponowną koncentrację wyznaczono w rejonie wsi Siwianka- Glinianka k. Otwocka. W dniu 18.08.1944 r. dotarła tam większość oddziałów. 30 DP AK jako jedyny związek operacyjny dotarł ze wschodu na przedpola walczącej Warszawy. Pod pretekstem skierowania na nadwiślański przyczółek, znaczna część Dywizji została skierowana przez sztab Armii Czerwonej do  miejscowości Dębe Wielkie i tam rozbrojona. Bezpośrednio po tym, oficerów przewieziono do Brześcia, a stamtąd do obozów NKWD w Riazaniu. Pozostali żołnierze zostali przewiezieni do obozu Majdanek Lublin, gdzie dokonano selekcji. Części żołnierzy udało się uciec z obozu, a pozostałych wywieziono do obozu w Borowiczach, część wstąpiła do Armii Berlinga, a pozostałych wcielono do karnych kompanii.

Patronowie Szkoły:
związani z działalnością 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK, Światowym Związkiem Żołnierzy AK – Okręgu Poleskiego,
Mirosław Spiechowicz
Alicja Szostak
Stanisław Szostak
Jan Kreutz
Jerzy Pietrusiński
Stanisław Sielutin
Regina Jarząbek
Zofia Pomorska
Jan Kobyliński
Barbara Pietrusińska
Kazimierz Kobyliński
Janusz Pomorski
Bożena Paszkiewicz
Maria Żurek
Leon Kotowski
Krystyna Trzeciak
Leon Trzeciak
Anna Zerynger
Romuald Zerynger
Irena Malinowska
Józef Jankowski
Przemysław Ranachowski
Zofia Terpiłowska
Florian Terpiłowski
Halina Mazurek
Henryk Mazurek
Józef Gładoch